-
1 хьэнтхъупс
похлёбка, суп (из пшена, риса, кукурузной крупы и т. д.)/ Хугу, нартыху гуа, прунж с. ху. зыхэлъ адыгэ шхыныгъуэ ираф пщтырлантIэ.Нартыху хьэнтхъупс. -
2 хьэнтхъупс
пшённый суп -
3 хъуп
хьэнтхъупс, лэпс сыт къызэрырагъахъуэ пхъэ шынакъыжьеишхуэ
черпак -
4 хьэнтхъупсафэ
устар. 1. обряд угощения детей супом на религиозных праздниках или поминках/ Дин махуэшхуэхэм е сэдэкъэхэм сабийхэм ирагъафэ хабзэ хьэнтхъупс.Хьэблэ сабийхэр хьэнтхъупсафэ макIуэ.2. дети, участвующие в этом обряде/ Дин махуэшхуэхэм е сэдэкъэхэм хьэнтхъупс щрагъафэ сабийхэр.Хьэнтхъупсафэ цIыкIухэр гуп-гупу зэхэсащ. -
5 шэ
I 1. молоко (напр. коровье)/ ШэжэурыпI псэущхьэр лъхуа нэужь, къилъхуам и шхыныгъуэу и бгъэм, и шхуэлым къыщIэкI ткIуаткIуэ хужь пIащIэр.Шэр гъэпщтын.* Шэм исар шхум йопщэ. (погов.)2. молоко ( беловатый сок некоторых растений)/ Языныкъуэ къэкIыгъэхэм я асу хужьыфэм ироджэ.Нартыху хьэдзэ цIынэхэм шэр къащIож.Шэ зэдзын заквасить молоко ( для приготовления кислого молока).Шэм кIэричын уменьшиться - о надое.Шэм кIэрыхун = шэм кIэричын.Шэм лъатэпс етын заквасить молоко ( для приготовления сыра).Шэр зэщIэкIын скиснуть - о молоке.{И} шэр кIуэдын пропасть - о молоке.Шэр къикIын убежать - о молоке.Шэр къыIурож молоко на губах не обсохло.шэ гъэпщта кипяченное молоко/ Шэ къытегъэва, къэгъэкъуэлъа.шэ гъэубэнджа заквашенное молоко ( для получения творога)/ Кхъуейлъалъэ ящIыну зэщIагъэкIа шэ.шэ за процеженное молоко/ Кхъузанэ, щэкI с. ху. щIагъэкIыу ягъэкъэбза шэ.шэ кхъуейжьапхъэ второе молочное блюдо/ Шэм къыхэщIыкIа кхъуейжьапхъэ; зэхэгъажьэ.шэ мыгъэпщт сырое молоко/ Шэ цIынэ.Шэ мыгъэпщтыр псынщIэу мэфIэIу.шэ мыз не процеженное молоко/ Кхъузанэ, щэкI с. ху. щIэмыгъэкIа шэ.шэ хьэнтхъупс молочный суп/ ШэкIэ зэIыха хьэнтхъупс.шэ хьэтыкъ мало-каб. маленькие чуреки из пшенной или кукурузной муки на молоке/ ШэкIэ пща хупцIынэм къыхэщIыкIа хьэлу (чыржын) цIыкIу (хугу е нартыху хьэжыгъэр шэрэ шатэкIэ япщри, Iум къилъалъэу гъущэ, гурыхь хъуху ягъажьэ).шэ щIэхуа снятое молоко, обрат/ ШэщIэхум щIагъэкIа, шатэ зытраха шэ.Шэ щIэхуа кхъуей.II 1. патрон/ Iэщэр ягъэуэн папщIэ зэраузэдыр.2. пуля; снаряд/ Фоч, кIэрахъуэ с. ху. Iэщэхэр уа нэужь, я пэм къилъэтыр.* Шэм сынокIуэ, жиIэркъым. (погов.) Шэрэ блэрэ зэблэкIкъым. (погов.)3. см. шабзэ.* Къэгъази зы шэ къахэдзэ, зедзыхи зы хьэдэ къыздэщти, уэркъ напэр диIэу ди Хэку дихьэжынщ. фольк.Шэуэ техуэн поразить, убить словом, вестью.* Елдар къэгубжьакъым, Думэсарэ и псалъэр шэуэ техуами. КI. А.Шэм уихь пренебреж. сл. пропади пропадом.шэ ехьэрыкъу мало-каб. см. шэ цIыва. Шэ ехьэрыкъу къытехуэн.шэ къэуэж 1. разрывной снаряд; разрывная пуля/ Зытехуэнум техуа нэужь къауэ шэ.* Къуэ уэх пшагъуэбэм топхэр щыгъуахъуэу Шэ къуэж лъалъэхэр щохуэххэ. Щ. А.2. переносное то, что чревато плохими последствиями/ Е къызэрыкIынкIэ хъуну Iуэху.шэ цIыва шальная пуля/ Трамыгъэпсауэ зэрымыщIэкIэ зыгуэрым техуэ, блэкI шэ.Шэ цIывам хуэдэу (кIуэн) очень быстро, стремительно (идти, бежать). -
6 щыгъэкIын
I каузатив к щыкIын I, II, III/ ЩыкIын I, II, III псалъэм и каузатив.Быныр щыгъэкIын.II (щегъэкI) перех. гл. отделить, отлить ( отвар с приготовляемой пшенной кашей)/ ПIастэр щIэмыващIэ щIыкIэ хьэнтхъупс къыщхьэщыгъэжын ( къыщхьэщыгъэкIын).Хьэнтхъупс щыгъэкIын. -
7 суп
II хьэнтхъупс, суп; фасолевый суп джэш хьэнтхъупс -
8 елъыпын
(йолъып) неперех. гл. 1. хлебать что-л./ МащIэу еIубын.* Сэ зыри жызмыIэу хьэнтхъупс тIэкIу селъыпащ. Хь. А.2. макать что-л./ БзэгукIэ къыщIигъалъэу шхэн (хьэ, джэду).* Джэдуужьым шатэм елъыпу щIедзэ. Iуащхь. -
9 жьакIуэ
I красноречивый/ Iэзэу, екIуу, шэрыуэу псэлъэф.* Мышынэу, жьакIуэу зэрыщытым къыхэкIкIэ {Бэрысбий} съездхэм, конференцэхэм ягъакIуэрт. Т. Хь.II в меру горячий, теплый ( о пище)/ Iум езэгъ пщтырагъ зиIэ ерыскъы.Хьэнтхъупс жьакIуэ. -
10 кIыщтэн
(екIыщтэ) перех. гл. 1. провеять что-л. ( веялкой)/ ЩIэгъэпщын, машинэкIэ хьэцэпэцэм хэлъ фIейр хегъэхун, шыбзэм щIэгъэкIын.* Хьэмым и ищхъэрэ лъэныкъуэмкIэ гуэдз якIыщтэу хъыджэбз гуп щылажьэрт. Iуащхь.2. остудить что-л. ( переливая из одной емкости в другую)/ Зыгуэр зы кумбыгъэм ипкIэм адрейм ипкIэжурэ гъэупщIыIун.Хьэнтхъупс пщтырыр кIыщтэн. -
11 къифыкIын
I (кърефыкI) перех. гл. пить что-л. из чего-л./ Кумбыгъэ гуэрым итыр ифын.* ЗэрышхыкIыр кхъуафэ Iувщ, Хьэнтхъупс Iувыр кърефыкI {хьэм}. Къэб. п. и ант.II (къофыкI) неперех. гл. прогнить (о внутренности чего-л.)/ Зыгуэрым и кур зэкIуэкIын, фын.Хъарбызым и кур къифыкIащ. -
12 къундэпсо
устар. заквашенная сыворотка, которую хранят для заправки первых блюд/ Хьэнтхъупс с. ху. хакIэу зэрахьэ шэжыпс гъэфIэIуа. -
13 лъакъуэдий
анат. см. лъэдий.* Хьэнтхъупс щIыи.. мо пхъуантэ фIыцIэжьым зы лъакъуэдий дэлъщи, абы щыщ тIэкIу къыкIэрытхъунщIыкIи хэгъэщащэ. Къэб. фольк. -
14 лъахъш
цепь для подвешивания котла над огнем в очаге, очажная цепь/ Жьэгум шыуаныр зыщыфIадзэну хуэщIа цеп.* Хьэнтхъупс пщтырыр лъахъшым фIэлъу и къуэр къэсыжащ. Къэб. фольк. -
15 мышкIур
некалорийный, несытный ( о жидкой пище)/ Къэуат, асу зыщIэмылъ.Шей мышкIур.* Хьэнтхъупс мышкIур тIэкIу ирагъафэри ягъэтэджыжащ. фольк. -
16 мышыу
1. пресный, недосоленный/ Шыгъу зыхэмылъ; шыгъу ирикъуу зыхэмыдза.ЩIакхъуэ мышыу. Хьэнтхъупс мышыу.2. переносное бессодержательный, бессмысленный/ Мыхьэнэ щIагъуэ зимыIэ, къызэрымыкIIа, мыфэмыц.ЦIыху мышыу. Iуэху мышыу.* Си псалъэр псалъэ мышыууэ къыпфIэщIынщ, ауэ пэж фIэкIа пцIы жысIэнукъым. Iуащхь. -
17 накIэпсыжэ
1. слезоточивый, слезливый/ Зи нэм нэпс къыщIэкI зэпыт (цIыху).* Сэид и нэпсыр къыщIэжырт, ауэ къыпхуэщIэнутэкъым гъырэ мыгърэ, нэкIэпсыжэ хъуати. КI. А.2. жидкий (напр. суп, чай)/ ПIащIэу гъэва, зэмыгугъуу ящIа, къэуат зимыIэ (шай, хьэнтхъупс). Шей накIэпсыжэ.3. переносное очень скупой, скаредный/ Егъэлеяуэ цIыху быдэ, хъерыншэ.Фыз накIэпсыжэ. -
18 прунж
рис/ ЩIыпIэ хуабэхэм къыщыкI хьэдзэ хужь зиIэ хьэцэпэцэ.Прунж хьэнтхъупс. -
19 пIащIабзэ
I очень жидкий, водянистый/ Хуабжьу пIащIэ, зэкIэщIэжу щыт; хъудырыбзэ.Хьэнтхъупс пIащIабзэ.II очень тонкий (о чём-л. плоском)/ ПIащIэ дыдэ (пхъэбгъу, къэнжал, тхылъымпIэ с. ху. щхьэкIэ жаIэ).ЩэкI пIащIабзэ.III очень редкий, негустой, нечастый/ Хуабжьу цIырхъ.Мэз пIащIабзэ. Щхьэц пIащIабзэ. -
20 хьэбыхъу
см. хьэнтхъупс.
Страницы
- 1
- 2